نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان ( نکاتی که حتما باید رعایت شوند )
تصور کنید در زمینی خالی ایستاده‌اید و قرار است خانه‌ای رویایی بسازید. اولین گام، طراحی نقشه‌ای است که قرار است آینده آن فضا را رقم بزند.
طراحی نقشه ساختمان، تنها ترسیم خطوط روی کاغذ نیست، بلکه تلفیقی از علم، هنر و درک عمیق از نیازهای انسانی است.
نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان می‌توانند تفاوت میان یک فضای سرد و ناکارآمد با یک خانه گرم، کاربردی و دلنشین را رقم بزنند.
توجه به این نکات نه تنها آسایش ساکنین را تضمین می‌کند، بلکه ارزش معماری و اقتصادی ساختمان را نیز بالا می‌برد. در ادامه با مهم‌ترین اصول و جزئیاتی آشنا می‌شویم که هر طراح، سازنده یا صاحب‌خانه‌ای باید پیش از آغاز پروژه به آن‌ها توجه داشته باشد.
لکه‌گذاری فضاهای داخلی پلان
یکی از مراحل کلیدی و اولیه در فرآیند طراحی نقشه ساختمان، لکه‌گذاری فضاهای داخلی پلان است. در این مرحله، طراح پیش از ترسیم پلان نهایی، به‌صورت حدودی محل قرارگیری فضاهای مختلف مانند اتاق خواب‌ها، آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی، پذیرایی، تراس و… را مشخص می‌کند.
لکه‌گذاری در واقع شالوده‌ای برای نظم‌بخشی به فضاها و بهینه‌سازی عملکرد ساختمان محسوب می‌شود.
اولین نکته‌ای که پیش از لکه‌گذاری باید به آن توجه کرد، نوع زمین است، اینکه ساختمان شمالی است یا جنوبی، اهمیت زیادی دارد.
در زمین‌های شمالی، ابتدا وارد حیاط می‌شویم و سپس به ساختمان می‌رسیم، اما در زمین‌های جنوبی، حیاط در پشت ساختمان قرار دارد و ورود مستقیم به ساختمان صورت میگیرد.
پس از بررسی نوع زمین، شرایط همجواری و تعیین حدود ساخت، نوبت به جانمایی دقیق فضاها یا همان لکه‌گذاری می‌رسد.
در ساختمان‌های شمالی، به دلیل قرارگیری ساختمان در انتهای زمین، تنها از سمت حیاط امکان دریافت نور طبیعی وجود دارد. بنابراین، برای تأمین نور فضاهای میانی و انتهایی بنا، در نظر گرفتن یک نورگیر الزامی است. این نورگیر به تهویه و روشنایی مناسب این بخش‌ها کمک می‌کند.
در چنین ساختمان‌هایی بهتر است فضاهای عمومی‌تر مانند آشپزخانه و پذیرایی در بخش جلویی ساختمان جایی که بیشترین نور طبیعی را دریافت می‌کند، جانمایی شوند.
در مقابل، اتاق خواب‌ها که به نور غیرمستقیم نیز نیاز دارند، در قسمت انتهایی پلان قرار بگیرند. رعایت این نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان، گام مؤثری در خلق نقشه‌ای کارآمد، زیبا و منطبق بر نیازهای واقعی ساکنین خواهد بود.
کنترل نور طبیعی در فضاهای داخلی
کنترل نور طبیعی در فضاهای داخلی یکی از اصول کلیدی در طراحی نقشه ساختمان به شمار می‌رود که نقش بسزایی در ارتقای کیفیت زندگی ساکنان و کاهش مصرف انرژی ایفا می‌کند.
بهره‌گیری صحیح از نور طبیعی نه‌تنها به زیبایی بصری فضا کمک می‌کند، بلکه به ایجاد محیطی سالم، پویا و کم‌مصرف نیز منجر می‌شود. برای دستیابی به این هدف، رعایت چند نکته اساسی در طراحی الزامی است:
جانمایی دقیق پنجره‌ها
محل قرارگیری پنجره‌ها باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که بیشترین بهره را از نور طبیعی در ساعات مختلف روز ببریم، بدون آنکه فضا دچار تابش مستقیم، زننده یا سایه‌های مزاحم شود. تعادل در نورگیری، کلید آسایش بصری و حرارتی کاربران است.
ابعاد مناسب پنجره‌ها
اندازه پنجره‌ها باید متناسب با وسعت فضا و جهت تابش نور باشد. پنجره‌های بیش از حد کوچک می‌توانند فضا را تاریک و بسته جلوه دهند، درحالی‌که پنجره‌های بیش از حد بزرگ، ممکن است باعث اتلاف انرژی یا ورود بیش از حد گرما شوند.
نورپردازی مکمل با سیستم روشنایی مصنوعی
در زمان‌هایی که نور طبیعی کافی نیست، مانند شب یا روزهای ابری، استفاده از نور مصنوعی ضروری می‌شود. این نور باید با شدت و رنگ مناسب طراحی شود تا عملکرد فضا و راحتی کاربران حفظ شود.
بهره‌گیری از سیستم‌های هوشمند کنترل نور
امروزه با استفاده از فناوری‌های هوشمند می‌توان به‌صورت خودکار میزان نور طبیعی و مصنوعی را کنترل کرد. این سیستم‌ها با تنظیم شدت روشنایی بر اساس میزان نور محیط، به صرفه‌جویی در انرژی و افزایش رفاه کاربران کمک شایانی می‌کنند.
در مجموع، توجه به کنترل نور طبیعی یکی از نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان است که نه‌تنها از جنبه زیبایی‌شناسی، بلکه از نظر عملکردی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز اهمیت فراوانی دارد.
طراحی هوشمندانه نور، تفاوت میان یک فضای خنثی با محیطی دلنشین و کارآمد را رقم می‌زند.
جانمایی صحیح پله
نکته مهم بعدی در طراحی نقشه ساختمان مسکونی، جانمایی صحیح دستگاه پله است.
یک دستگاه پله زمانی قابل قبول و ایده‌آل محسوب می‌شود که در آن موارد زیر رعایت شده باشد:
محل قرارگیری پله نباید مانعی برای ورود نور طبیعی به فضاهای اصلی ساختمان باشد. استانداردهای مربوط به طراحی پله باید به‌درستی رعایت شوند، به‌طوری‌که حتی در زمین‌های کوچک نیز هر پله دارای طول و ارتفاع مناسب باشد تا در زمان اسباب‌کشی مشکلی ایجاد نشود.
دسترسی به واحدها از طریق راه‌پله باید به‌درستی انجام گیرد، به‌گونه‌ای که در ورودی واحدها مستقیماً به فضای اصلی سالن باز نشود و ساکنان بتوانند از یک فضای واسط بین راه‌پله و ورودی عبور کنند تا دسترسی به بخش‌های مختلف ساختمان فراهم شود.
جانمایی تراس و بالکن
جانمایی تراس و بالکن در طراحی نقشه ساختمان از اهمیت زیادی برخوردار است، به‌ویژه در خانه‌های آپارتمانی و فضاهای کوچک امروزی. رعایت چند نکته ساده در طراحی این بخش می‌تواند علاوه بر افزایش زیبایی، کارایی آن را نیز به طرز چشمگیری بالا ببرد.
محل قرارگیری تراس در پلان باید به‌گونه‌ای باشد که ارتباط و دسترسی مناسبی با فضاهای داخلی خانه برقرار کند. چه در ساختمان‌های شمالی و چه در جنوبی، بهترین موقعیت برای تراس، سمت مشرف به حیاط و در مجاورت آشپزخانه است.
این موقعیت هم از نظر کاربردی و هم از نظر نورگیری و تهویه، شرایط مطلوبی را فراهم می‌آورد.
یکی از نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان این است که مساحت تراس حداقل ۱.۵ مترمربع باشد. البته این عدد وابسته به متراژ کلی واحد است و طبیعتاً هرچه واحد مسکونی بزرگ‌تر باشد، امکان طراحی تراسی وسیع‌تر نیز فراهم خواهد بود.
در مقابل، بدترین مکان برای جانمایی تراس، قرارگرفتن آن در مجاورت فضای پذیرایی و ایجاد دسترسی مستقیم از این قسمت خانه است، چراکه این کار می‌تواند باعث کاهش حریم خصوصی و به‌هم‌ریختگی دید در فضای اصلی خانه شود.
جمع‌بندی
در طراحی نقشه ساختمان، رعایت اصولی چون جانمایی صحیح فضاها، بهره‌گیری حداکثری از نور طبیعی و توجه به استانداردهای فنی بسیار حائز اهمیت است.
نحوه قرارگیری راه‌پله، تراس و پنجره‌ها باید بادقت و بر اساس نوع زمین و کاربری فضاها انجام شود. طراحی هوشمندانه نقشه نه‌تنها راحتی ساکنین را تضمین می‌کند، بلکه به بهینه‌سازی انرژی و زیبایی بصری نیز کمک می‌نماید.
