نگاهی به جایگاه قهوه در جوامع مختلف

جشنواره خیابانی بزرگی را تصور کنید با غرفه‌های متنوع که هر کدام شما را با تاریخچه، فرهنگ و سنت‌های قهوه در یکی از کشورهای جهان آشنا می‌کند؛ در غرفه رنگارنگ اتیوپی به زادگاه اولین دانه‌های قهوه می‌روید؛ در هوای پر از عطر قهوه تازه آسیاب‌شده، ابزار و روش دم‌آوری قهوه ترک را از قلب خاورمیانه می‌بینید؛ با تماشای آداب ظریف و هنرمندانه ژاپنی‌ها برای قهوه‌نوشی شگفت‌زده می‌شوید و کنار فنجان‌های مخصوص اسپرسو روی پیشخان غرفه ایتالیا، حس‌وحال یک کافه دنج رُمی برایتان تداعی می‌شود.

این مطلب گشت و گذاری است بین همین غرفه‌های جذاب و متنوع از آفریقا تا آسیا و اروپا و آمریکا. شما هم ما را در سفر به دور دنیا با این ماجراجویی طعم‌ها و سنت‌های قهوه همراهی کنید.

قهوه در اتیوپی

جنگل‌های اتیوپی به عنوان محل رشد اولین درختچه‌های عربیکا و روبوستای جهان شهرت دارند، پس عجیب نیست که قهوه بعد از ۱۱ قرن هنوز یک عنصر کلیدی در آیین‌های مهمان‌نوازی و گردهمایی این کشور آفریقایی باشد.

هزار سال پیش، مردم قبیله اوروموی اتیوپی از مخلوط میوه آسیاب‌شده قهوه با چربی برای سفرهای طولانی‌شان در دل طبیعت ذخیره خوراکی درست می‌کردند.

امروز فرزندان آن‌ها فرآیند برشته‌کاری و آسیاب دانه‌ها را به صورت دستی انجام می‌دهند و بعد از دم‌آوری قهوه‌شان در ظرف مخصوصی به نام «جبنه»، برای نوشیدن آن دور هم جمع می‌شوند.

قهوه در ویتنام

به جنوب شرق آسیا برویم؛ جایی که ویتنامی‌ها قهوه‌شان را با فیلتر فلزی کوچکی به نام «فین» دم می‌کنند و در آن شیر عسلی و یخ می‌ریزند.

این قهوه غلیظ و شیرین را کشاورزان قهوه در زمان‌های استراحت کوتاهشان مصرف می‌کنند و دوباره به سراغ کار فشرده‌ای می‌روند که کشورشان را به سومین تولیدکننده بزرگ قهوه دنیا تبدیل کرده است.

قهوه در ترکیه

قهوه ترک با قدمتی که به امپراتوری عثمانی در قرن شانزدهم برمی‌گردد، روش دم‌آوری قهوه آسیاب‌شده بسیار ریز با آب در ظرف مخصوصی به نام جذوه است.

نوشیدنی قوی و غلیظی که در ترکیه و دیگر کشورهای خاورمیانه یک میراث فرهنگی چند قرنی به حساب می‌آید و از میز صبحانه تا جلسات کاری، مراسم خواستگاری و مهمانی و حتی فال گرفتن برای پیشگویی آینده حاضر است.

همان طور که چای در قرن اخیر عضو جدانشدنی از فرهنگ نوشیدنی‌ها ما ایرانی‌ها وجود داشته است، خرید قهوه ترک هم یکی از مهم‌ترین موارد موجود در فهرست نیازهای یک ترک قرار می‌گیرد.

قهوه در ایتالیا

ایتالیا، زادگاه قهوه اسپرسو و نوشیدنی‌های ترکیبی جذابی مثل کاپوچینو و لاته است. ایتالیایی‌ها با اختراع اسپرسوساز در اوایل قرن بیستم، صنعت قهوه جهان را تا ابد وام‌دار خودشان کردند.

اغراق نیست اگر بگوییم نوشیدن شات‌های کوچک اسپرسو یا انواع قهوه دمی در کافه یا خانه از عادت‌های همیشگی بیشتر از ۹۰ درصد ایتالیایی‌ها به حساب می‌آید.

تنوع ذائقه مردم در شهرهای مختلف ایتالیا، جلوه‌های فرهنگ قهوه را به یک منشور هزاروجهی شبیه می‌کند؛ در شهر تورین، قهوه بیسرین را با ترکیب اسپرسو، شکلات داغ و خامه زده‌شده یا شیر به شکل لایه لایه درست می‌کنند.

در حالی که در شهر آلِساندریا، یک لایه پودر کاکائو روی اسپرسو و یک لایه شیر کف‌دار روی کاکائو می‌ریزند و به آن قهوه ماروچینو می‌گویند.

قهوه در برزیل

احتمالاً می‌دانید که برزیل در ۱۵۰ سال گذشته بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه در جهان بوده است، اما خبر داشتید برزیلی‌ها تا میانه دهه ۱۸۰۰ برای درمان بعضی بیماری‌ها به سراغ معجون قهوه با سیر می‌رفتند؟!

خوب شد که دوره محبوبیت قهوه سیردار گذشت و این روزها در برزیل هرجا که بروید برایتان کافه‌زینو (Cafézinho) می‌آورند، فرقی هم ندارد قهوه بخواهید یا نخواهید!

کافه‌زینو (به معنی قهوه کوچک) همان قهوه سنتی برزیل است که با آب جوش، شکر و خامه یا شیر تهیه می‌شود و پس از دم‌آوری به روش غوطه‌وری، آن را از یک فیلتر پارچه‌ای می‌گذرانند تا نوشیدنی شفاف اما قوی بومی‌شان آماده شود.

قهوه سنتی برزیل معمولاً با شیرینی‌های کوچک یا پوست پرتقال آغشته به شکر سرو می‌شود.

ضمناً قهوه در برزیل آن‌قدر مهم است که نام باریستاهای پشت صحنه را با ذکر سِمَت در تیتراژ فیلم‌های برزیلی می‌آورند و کلمه صبحانه در زبان پرتغالی برزیل (café da manhã) در واقع قهوه صبح معنی می‌دهد.

قهوه در ژاپن و فرهنگ شرقی

ژاپنی‌ها دم‌آوری و سرو قهوه را اجرای هنری ارزشمندی می‌دانند که باید در فضایی آرام، امکان درک عمیق تجربه حسی یک فنجان قهوه را برای مصرف‌کننده فراهم کند.

فرهنگ قهوه در ژاپن آمیزه‌ای است از ظرافت آیین باستانی دم‌آوری و سرو چای ژاپنی با روش‌های ساده و کاربرپسند قهوه در ایالات متحده که تاکید شدیدی بر دقت، کیفیت و جزئیات دارد.

به همین دلیل است که غرفه ژاپن در هر نمایشگاه یا جشنواره صنعت قهوه با الهام از ایده‌های مینیمالیسیتی و هنرمندانه جدید و سبک قدیمی قهوه‌فروشی‌ها و برشته‌کارهای سنتی طراحی می‌شود.

قهوه در سوئد

به سوئدِ سرد و پربرف در اروپای شمالی برویم؛ جایی که قهوه با مفهوم «فیکا تایم» جایگاه خاصی در فرهنگ کاری سازمان‌ها دارد. سوئدی‌ها در طول روز وقفه کوتاهی در کار می‌اندازند و استراحتشان را با خوردن قهوه و شیرینی سنتی در کنار همکاران می‌گذرانند. سنتی برای استراحت و تقویت ارتباط با دیگران.

قهوه در فرانسه

وقتی کسی از فرهنگ قهوه در فرانسه حرف می‌زند، احتمالاً تصویری از همنشینی پرآرامش مردم در کافه‌های روباز پاریس به ذهنتان می‌رسد. این نشستن در کافه‌ها، گپ زدن و تماشای تردد عابران در حال نوشیدن اسپرسو همراه کروسان یا شیرینی‌های دیگر بخشی از عادت قهوه‌نوشی روزمره فرانسوی‌هاست.

اگر جایی به قهوه فرانسه (Café au lait) اشاره شود، منظور آن نوع قهوه‌ای است که با استفاده از فرنچ پرس دم شده و شیر بخارداده‌شده به آن اضافه می‌شود (شبیه لاته اما با شیر بیشتر).

البته قهوه کرم‌دار (نوشیدنی بر پایه اسپرسو شبیه کاپوچینو با مقدار زیادی فوم شیر) هم برای صبحانه در میان فرانسوی‌ها محبوبیت زیادی دارد.

رُست فرانسوی هم به معنی برشته‌کاری دارکِ دانه‌ها، باب طبع ساکنان این بخش از اروپای غربی است.

قهوه در آمریکا

فرهنگ قهوه ایالات متحده در دهه‌های اخیر را باید با ویژگی‌هایی مانند افزایش محبوبیت قهوه‌های تخصصی و دانه‌های تک‌خاستگاه، تکامل لته آرت، تأکید بر کیفیت، اهمیت به کشاورزی پایدار و روش‌های خاص دم‌آوری قهوه توصیف کرد.

امروز دیگر قهوه بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزمره مردم آمریکا به حساب می‌آید و رونق کافه‌ها و قهوه‌فروشی‌های زنجیره‌ای مانند استارباکس گواه همین تقاضای چشمگیر است.

قهوه در ایران و فرهنگ قهوه نوشی ما

شکل‌گیری فرهنگ قهوه در ایران از ورود قهوه و راه‌اندازی قهوه‌خانه‌های صفوی تا کافه‌های مدرن امروز، فراز و نشیب‌های زیادی داشته است.

محبوبیت قهوه ترک و قهوه عربی در نقاط مختلف ایران، دستکاری دستور دم‌آوری قهوه با افزودن شکر و گلاب و زعفران و ادویه‌های سنتی دیگر در قالب قهوه یزدی و سرو قهوه در مراسم شادی یا سوگواری با شیرینی‌های محلی عناصر مهمی از فرهنگ قهوه در ایران است.

در سال‌های اخیر محبوبیت قهوه در ایران افزایش چشمگیری داشته است و به نظر می‌آید ایرانی‌ها در حال بازتعریف جایگاه این نوشیدنی در زندگی روزمره باشند. تا جایی که می‌توان گفت نسل جدید در ایران همگام با دیگر کشورهای دنیا به طرف تجربه جدید از قهوه‌های دمی و نوشیدنی‌های ترکیبی قهوه رفته است.

سخن آخر

در این سفر رنگارنگ دیدید که قهوه با اثرپذیری از جغرافیا و ویژگی‌های مردم هر سرزمین، عامل شکل‌گیری فرهنگ‌ها و سنت‌های متنوعی در سراسر جهان شده است.

شاید سنت‌ها و جایگاه قهوه در ویتنام و اتیوپی با یمن و ایتالیا و فرانسه و ایران متفاوت باشد، اما یک نوشیدنی محبوب با هزار طعم و عطر متنوع، روش‌های تهیه و دم‌آوری مختلف و آیین‌های سرو و نوشیدن گوناگون همان چیزی است که مردم سراسر دنیا برای پیوند با هم نیاز دارند.

در نهایت، برای شما که به قهوه عشق می‌ورزید یک پیشنهاد ساده داریم. پس از تحقیقات مختلف و پرس‌وجو از متخصصان حوزه قهوه، با قهوه ریو آشنا شدیم که حدود یک قرن است که کیفیت محصولات را در سطح پریمیوم حفظ کرده است. برای بررسی قیمت‌ها و محصولات به صفحه خرید آنلاین قهوه مراجعه کنید.