گس اتریوم چیست؟ راهنمای کامل گس فی اتریوم (Ethereum Gas Fee)

مفهوم گس اتریوم (Ethereum Gas) ابتدا در قالب نوعی پاداش برای فعالیت ماینرها در برقراری عملکرد و امنیت بلاک چین اتریوم معرفی شد.

پس از این‌که این بلاک چین در سپتامبر 2022 (شهریور 1401) الگوریتم اجماع خود را به اثبات سهام (Proof of Stake / PoS) تغییر داد، گس فی (Gas Fee) یا کارمزد گس اتریوم به پاداش‌های استیکینگ (سپرده‌گذاری / Staking) این رمزارز در ازای فعالیت کاربران به‌عنوان نود اعتبارسنج (Validator Node) در شبکه تبدیل شد.

در دنیای امور مالی و بازارهای مربوطه، چیزی تحت عنوان تراکنش رایگان وجود ندارد.

این کارمزد می‌تواند برای برداشت وجه از یک دستگاه خودپرداز اعمال شود یا در دنیای دیجیتال امروز برای انجام تراکنش‌های ارز دیجیتال، خرید اتریوم، NFT ها یا سایر فعالیت‌های این حوزه پرداخت شود.

در رابطه با بلاک چین و اکوسیستم اتریوم، این کارمزد تحت عنوان گس اتریوم شناخته می‌شود که برای هر تراکنش و در هر زمان، مقدار آن متغیر است.

در این مقاله، می‌خواهیم بررسی کنیم که گس اتریوم چیست و چگونه محاسبه می‌شود و چگونه می‌توان این هزینه‌های نه‌چندان ارزان را محدودتر کرد.

گس اتریوم چیست؟

همان‌طور که در بالا به آن اشاره شد، گس کارمزدی است که برای انجام یک تراکنش، راه‌اندازی یک قرارداد هوشمند (Smart Contract)، فعالیت در اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (DApps) و به‌طور کل تمامی فرآیندها در بلاک چین اتریوم پرداخت می‌شود.

گس اتریوم در واحدهای بسیار کوچک از رمزارز بومی این شبکه یعنی اتر (Ether / ETH) به‌نام جی‌وِی (gwei) قیمت‌گذاری می‌شود و ارزش هر یک واحد گس اتریوم یا جی‌وی، برابر با یک‌میلیاردم اتر یا 0.000000001 واحد ETH است.

کارمزد گس اتریوم در واقع به نودهای این بلاک چین پرداخت می‌شود که تراکنش‌های این شبکه را اعتبارسنجی و تایید می‌کنند.

قیمت گس اتریوم به‌طور دقیق، بر اساس تقاضا و میزان شلوغی شبکه در زمان انجام تراکنش مشخص می‌شود.

اکثریت کاربران این بلاک چین از گس فی اتریوم به‌شدت ناراضی و ناراحت هستند، چرا که اغلب برای تراکنش‌های خود به‌دلیل شلوغی و تراکم در شبکه، مجبور هستند مبالغ سنگینی برای کارمزد تراکنش خود بپردازند.

اتریوم در واقع یک پلتفرم و اکوسیستم به‌شمار می‌آید و به همین دلیل، کاربران می‌توانند در آن به ساخت و استفاده از اپلیکیشن‌ها و رمزارزهای مختلفی بپردازند.

برای تحقق چنین قابلیتی، یک سیستم جامع تحت عنوان ماشین مجازی اتریوم (Ethereum Virtual Machine / EVM) طراحی شده که برنامه‌ها و توکن‌های مختلف در بستر آن ساخته و راه‌اندازی می‌شوند.

ماشین مجازی اتریوم اساساً یک غول کامپیوتری مجازی شبیه به یک پلتفرم و سرور ابری بوده که قابلیت اجرا و استفاده از اپلیکیشن‌های سایر شبکه‌های بلاک چین در اتریوم را به‌وجود آورده است.

بسیاری از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، رمزارزها و توکن‌های مختلف از طریق همین ماشین مجازی اتریوم ساخته و قابل استفاده شده‌اند.

از جایی که این ماشین مجازی و بلاک چین اتریوم با یکدیگر ترکیب شده‌، رمزارزهایی که بر بستر این بلاک چین ساخته می‌شوند نیز، برای انجام تراکنش‌های خود کارمزد گس اتریوم را دریافت می‌کنند.

مثلاً کاربر برای خرید شیبا اینو (SHIB) یا استیبل کوین دای (DAI) که تحت بلاک چین اتریوم اجرا شده‌اند، باید برای انجام تراکنش این رمزارزها کارمزد گس پرداخت کنند.

گس اتریوم که به نودهای اعتبارسنج این شکبه پرداخت می‌شود، در واقع یک مکانیزم پادش‌دهی و انگیزشی برای کاربران نودها بوده که در این بلاک چین سرمایه‌ خود را استیک کرده و به فعالیت صحیح در این شبکه می‌پردازند.

علت طراحی این مکانیزم پاداش‌دهی هم این است که در صورت خروج نودها از بلاک چین اتریوم، امنیت این شبکه به خطر خواهد افتاد.

قیمت گس اتریوم چگونه محاسبه می‌شود؟

برای درک بهتر دلیل گرانی قیمت گس اتریوم و استفاده بهینه از آن، بهتر است با نحوه محاسبه این کارمزدها آشنا شوید.

کارمزدهای اتریوم معمولاً کمتر از 1 واحد از این رمزارز هستند و به همین دلیل، بلاک چین اتریوم یک سیستم محاسباتی طراحی کرده که در آن، واحدهایی تحت عنوان وی (wei) تعیین شده که هر یک واحد اتریوم برابر با 1 کوینتیلیون (Quintillion) وی یعنی هجده رقم اعشار است.

در این‌جا، یکی از رایج‌ترین ارقام استفاده شده برای محاسبه گس اتریوم جی‌وی (gwei) یا گیگاوی (gigawei) بوده که ارزش آن برابر با 1 میلیارد واحد وی است.

به این ترتیب، مثلاً هنگامی که کارمزد گس اتریوم شما 100 gwei نمایش داده شده، به این معنی است که باید 0.0000001 واحد اتریوم (ETH) را برای انجام تراکنش خود به‌عنوان کارمزد پایه بپردازید.

این رقم برای خرید و فروش یا ساخت یک NFT اتریومی در پلتفرم‌هایی نظیر اوپن‌سی (OpenSea) بسیار کم بوده که علت آن، ساختار و فرمول محاسبه کارمزدهای گس اتریوم می‌باشد؛ پس از اجرای ارتقای لندن اتریوم (Ethereum London Upgrade)، مجموع کارمزدهای این شبکه طبق چنین فرمولی محاسبه می‌شوند:

حاصل‌ضرب واحد گس یا حد گس (Gas Unit / Limit) در مجموع کارمزد پایه (Base Fee) و تیپ (Tips).

در ادامه به توضیح متغیرهای این فرمول می‌پردازیم.

واحد گس یا حد گس (Gas Unit / Limit): این فاکتور به حداکثر میزان گس اتریوم که مایل به پرداخت آن هستید اشاره می‌کند؛ اما با وجود این‌که شما در این بخش انعطاف دارید و می‌توانید میزان گس دلخواه خود را تعیین کنید، توجه داشته باشید که با دقت زیاد این کار را انجام دهید، زیرا فعالیت‌های مختلف در بلاک چین اتریوم، میزان گس ویژه خود را می‌طلبند تا تراکنش شما طبق آن تکمیل شود.

کارمزد پایه (Base Fee): این رقم حداقل گس اتریوم مورد نیاز برای انجام تراکنش شما در بلاک چین را نشان می‌دهد.

کارمزد پایه گس اتریوم، بر اساس میزان تقاضای فعلی کاربران برای انجام تراکنش در این شبکه مشخص می‌شود و به نوع تراکنش شما مربوط نمی‌شود.

از جایی که مقدار این کارمزد بر اساس تقاضای موجود تعیین می‌شود، تعداد کاربرهای فعال در شبکه در زمان انجام تراکنش شما، بر این میزان تاثیرگذار خواهد بود.

تیپ (Tips): تیپ در مبحث گس اتریوم تحت عنوان کارمزد ارجح یا اولویت (Priority Fee) نیز شناخته می‌شود که شما با پرداخت آن، در واقع تراکنش خود را به جلوی صف تراکنش‌ها آورده و سریع‌تر انجام می‌دهید.

به این کارمزد “Tip” به‌معنی «انعام» گفته می‌شود، زیرا شما به‌نوعی برای نود مربوطه یک انگیزه مضاعف ایجاد کرده تا تراکنش شما را قبل از بقیه اعتبارسنجی و تایید کند.

نودها این قابلیت را دارند که جزئیات کارمزد گس یک تراکنش را قبل از تایید مشاهده کنند و به این ترتیب، تراکنش‌ها را بر اساس کارمزدهای آن‌ها اولویت‌بندی کنند و تراکنش‌های دارای کارمزدهای بیشتر را اول انجام دهند.

حتماً این نکته را در نظر داشته باشید که در صورتی که شما واحد یا حد گس اتریوم در تراکنش خود را کمتر از میزان مورد نیاز شبکه تعریف کنید، تراکنش شما بازگشت داده می‌شود اما کارمزد مربوطه از حساب شما کسر شده و به کیف پول شما بر نمی‌گردد.

علت هم این‌جا است که نود مربوطه، فرآیندهای مورد نیاز برای پردازش تراکنش شما را انجام داده و حتی در صورتی که تراکنش شما انجام نشود، نود هزینه فعالیت خود را دریافت می‌کند.

حال بهتر است با یک مثال، نحوه تعیین قیمت گس اتریوم و انجام یک را تراکنش بهتر درک کنیم؛ فرض کنید می‌‌خواهید 1 واحد اتریوم را به کیف پول دوست خود منتقل کنید و میانگین گس مورد نیاز فعلی برای انجام تراکنش در شبکه اتریوم 23,000 واحد gwei است.

شما این میزان را برای حد گس (Gas Limit) خود تعیین می‌کنید. حداقل فعلی گس مورد نیاز برای انجام تراکنش یا همان کارمزد پایه (Base Fee) شبکه هم 150 واحد gwei تعیین شده و شما برای این‌که تراکنش خود را سریع‌تر انجام دهید، 20 واحد gwei به‌عنوان تیپ (Tip) به آن اضافه می‌کنید.

با توجه به فرمول محاسبه قیمت گس اتریوم که در بالا عنوان شد، کارمزد گس پرداختی شما حاصل‌ضرب 23,000 در 170 خواهد بود که مجموع آن 391,000 واحد gwei یا 0.00391 اتریوم می‌شود.

به این ترتیب، شما برای انتقال 1 واحد اتریوم به دوست خود، باید 1.00391 واحد ارز دیجیتال ETH را به این بلاک چین بفرستید.

حال که با نحوه محاسبه گس فی اتریوم آشنا شدید، درک هزینه بالای این کارمزدها راحت‌تر خواهد بود.

به‌طور کل، کارمزد گس اتریوم به دو دلیل همیشه بالا است: تغییر قیمت جی‌وی با نوسانات قیمت اتریوم و متغیرهای موجود در فرمول محاسبه کارمزد گس اتریوم.

اولین دلیل اصلی بالابودن قیمت گس اتریوم این است که قیمت خود ارز دیجیتال اتریوم بالا است.

اگر به‌خاطر داشته باشید، گس اتریوم با جی‌وی محاسبه شده که همین جی‌وی کوچک‌شده رمزارز اتریوم است.

یکی از دلایل مهم رشد قیمت اتریوم هم شکوفایی امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) و توکن‌های NFT بوده که باعث می‌شود سطح فعالیت‌ها و سرمایه موجود در اکوسیستم اتریوم افزایش پیدا کند که پیامد چنین رشدی، بیشترشدن ارزش و قیمت اتریوم و متعاقباً گس فی در این شبکه است.

دلیل دیگر گران‌بودن گس فی اتریوم، فرمول غیرثابت و داینامیک طراحی‌شده برای آن است.

کارمزدهای پایه در این فرمول که بر اساس میزان تقاضای کاربران و تراکنش‌های در صف تایید آن‌ها تعیین می‌شود، هنگام شلوغی شبکه از سطح عادی خود فراتر می‌روند.

در اکوسیستم اتریوم تقریباً 3,000 اپلیکیشن غیرمتمرکز فعالیت دارند که همگی آن‌ها، تراکنش‌های خود را داشته که در صف انتظار برای تایید و پردازش توسط نودهای اتریوم قرار دارند.

طبق آخرین آمار منتشرشده، کاربران در این اپلیکیشن‌ها به‌صورت روزانه 100,000 تراکنش انجام می‌دهند و این تراکنش‌ها در کنار 250,000 تراکنش روزانه در سطح شبکه اتریوم قرار می‌گیرند.

رشد روزافزون کاربران و استفاده از بلاک چین اتریوم نه‌تنها باعث افزایش قیمت کارمزدهای پایه شده، بلکه نوسانات این کارمزدها را نیز افزایش داده‌اند.

اتریوم چندی پیش طرح پیشنهادی “EIP 1559” را اجرایی کرد تا کارمزدهای گس اتریوم ثبات بیشتری پیدا کنند.

این ارتقا توانست اثرات قابل توجهی را در این زمینه داشته باشد، اما همچنان اصلی‌ترین عامل بالابودن قیمت گس اتریوم همین کارمزدهای پایه هستند که بر اساس میزان فعالیت کاربران در شبکه تغییر پیدا می‌کنند.

همچنین، اتریوم با اجرای ارتقای مرج (Merge) در صدد کاهش بیشتر کارمزد تراکنش‌ها در کنار بهبود فرآیند پردازش آن‌ها است که در درازمدت شاهد این تحولات خواهیم بود.

پرداخت کارمزد کمتر برای گس اتریوم

امکان این‌که بتوان برای تراکنش‌های اتریومی هیچ کارمزدی پرداخت نکرد غیرممکن است، اما از طریق چند روش می‌توان گس فی اتریوم را به حداقل رساند.

به‌منظور کاهش کارمزد گس اتریوم یک تراکنش از طریق پایین‌آوردن کارمزد پایه (Base Fee)، بهتر است عملیات خود را زمانی انجام دهید که کاربران کمتری در شبکه مشغول به فعالیت هستند.

علت این مسئله هم همان تقاضا برای استفاده از شبکه اتریوم و بالارفتن تعداد تراکنش‌ها است.

زمانی که شبکه اتریوم شلوغ‌تر می‌شود، کارمزد گس اتریوم نیز افزایش پیدا می‌کند.

عموماً روزهای پایانی هفته‌های میلادی، زمان مناسبی برای انجام تراکنش در شبکه اتریوم است.

یکی دیگر از روش‌های کارمزد گس اتریوم، پایین‌آوردن تیپ (Tips) تراکنش است.

تیپ نوعی هزینه مازاد برای تکمیل تراکنش شما است تا این فرآیند سریع‌تر انجام شود.

در صورتی که محدودیت زمانی ندارید، با کاهش کارمزد تیپ می‌توانید مجموع کامزد گس اتریوم خود را پایین بیاورید.

از طرفی دیگر، می‌توانید برای حد گس (Gas Limit) تراکنش خود یک سقف تعیین کنید.

با این کار، نودهای اتریوم متوجه می‌شوند که شما تا چه اندازه مایل به پرداخت کارمزد برای تراکنش خود هستید.

زمانی که تراکنش شما تکمیل شود، باقیمانده گس اتریوم که قبلاً مشخص کرده‌اید و در تراکنش شما استفاده نشده، به کیف پول شما بازگشت داده می‌شود.

تعیین سقف برای گس فی اتریوم نه تنها به شما کمک می‌کند که هزینه کمتری برای تراکنش خود بپردازید، بلکه این آرامش خاطر را به شما داده که قرار نیست هزینه‌ای مازاد شما را به‌طور ناگهانی غافل‌گیر کند.

البته به خاطر داشته باشید که تعیین یک حد گس پایین‌تر از مقدار کل کارمزد تراکنش شما، منجر به از دست‌رفتن کارمزد مشخص‌شده و عدم انجام تراکنش می‌شود.

در نهایت، شما می‌توانید با فعالیت در شبکه‌های لایه 2 (Layer-2) اتریوم که راه‌کاری برای مقیاس‌پذیری شبکه یعنی افزایش سرعت و کاهش کارمزد تراکنش‌ها هستند، کارمزد گس اتریوم خود را کاهش دهید.

برخی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین شبکه‌های لایه 2 اتریوم آربیتروم (Arbiturm)، لوپرینگ (Loopring)، دی‌وای‌دی‌ایکس (dYdX)، پالیگان (Polygon) و آپتیمیزم (Optimism) هستند.

تراکنش شما در این شبکه‌ها، خارج از شبکه اصلی اتریوم و با کارمزدهای کمتری پردازش شده و سپس برای تایید و ثبت به بلاک چین اتریوم بازگردانده می‌شود.

شبکه‌های لایه 2 تراکم در شبکه اتریوم را کاهش داده و باعث می‌شوند که کارمزد پایه تراکنش‌های اتریومی کمتر شود.