پامپ و دامپ چیست؟ چطور از آن اجتناب کنیم؟

روش‌های کلاه‌برداری در بازارهای پرنوسان و نوظهور مالی کم نیستند. همه‌ی آن‌ها به ویروس‌ها و بدافزارها نیاز ندارند و تنها با دستکاری بازار و تاثیرات روانی، کار خود را انجام می‌دهند. یکی از شایع‌ترین این روش‌ها، پامپ و دامپ (Pump and Dump) است که به‌ویژه در بازار ارزهای دیجیتال انجام می‌شود. روشی که پایه و اساسش را بر تقاضای مصنوعی، تبلیغات و ترس از جا ماندن از بازار یا FOMO بنا نهاده است.

در این مقاله، شما را با پدیده‌ی پامپ و دامپ و روش‌های تشخیص آن آشنا خواهیم کرد. با ما همراه شده و ریسک خریدوفروش خود در این بازار پرنوسان و پرمخاطره را کاهش دهید.

تعریف پامپ و دامپ و مرور سازوکار آن

طرح‌های پامپ و دامپ، به‌طور ساده، نوعی دستکاری تقاضا و قیمت در بازار هستند که به شکل گروهی و منسجم انجام می‌شوند. هدف این طرح‌ها افزایش یا کاهش ارزش یک کوین یا توکن به‌شکل مصنوعی و از طریق و خرید یا فروش‌های گسترده و هماهنگ‌شده، همراه با تبلیغات غیرواقعی است. این تبلیغات به طرق مختلف در وب‌سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی، ایمیل، پیام، تماس‌های مستقیم تلفنی و حتی از طریق اینفلوئنسرها و تولید محتواهای هدفمند انجام می‌شوند.

بر این اساس، زمانی‌که اعضای گروهی به‌شکل هماهنگ‌شده اقدام به خرید گسترده‌ی یک دارایی کنند، قیمت دارایی به‌طور مصنوعی افزایش می‌یابد. به این اقدام، پامپ گفته می‌شود. به‌این‌ترتیب، با تبلیغات هم‌زمان، جامعه‌ی ارز دیجیتال، شروع به خرید ارز موردنظر می‌کند. در نقطه‌ای مشخص، گروه موردنظر شروع به فروش ارزهای خریداری‌شده کرده و با کسب سودهای کلان از بازار خارج می‌شوند. اتفاقی که به آن دامپ گفته می‌شود. با کاهش تقاضا و افزایش موجودی، در مدت‌زمان اندک، ارزش ارز موردنظر به‌شدت کاهش یافته و عده‌ی زیادی که تحت تاثیر هیجانات و تبلیغات کذب اقدام به خرید کرده بودند، متضرر می‌شوند.

طرح‌های پامپ و دامپ، مختص بازار ارزهای دیجیتال نبوده و برای اولین بار در بازار سهام مشاهده شدند. امروزه شاهد اجرای چنین طرح‌هایی در بازار فارکس و کالا نیز هستیم. با‌این‌حال، ماهیت غیرمتمرکز بلاک چین و اکوسیستم وب ۳ و عدم نظارت نهادهای مالی و دولتی متمرکز، بازار پرنوسان ارزهای دیجیتال را بیش از هر بازار دیگری مستعد اجرای پامپ و دامپ کرده است.

ارزهای مستعد پامپ و دامپ کدامند؟

طرح‌های پامپ و دامپ، بیشتر ارزهای دیجیتال نوظهور و ارزان با مارکت‌کپ، حجم معاملات و نقدینگی پایین را هدف قرار می‌دهند. چنین پروژه‌هایی، نیازی به بودجه‌های سنگین برای پامپ و دامپ کردن ندارند و با بودجه‌ی اندک نیز می‌توان تعداد زیادی کوین یا سکه را در آن‌ها خریداری کرد. این در حالی است که حتی ارزهای با قیمت چند دلار نیز به بودجه‌ی زیادی برای پامپ و دامپ شدن نیاز دارند. همچنین ارزهای با عرضه‌ی محدود، زودتر مجریان این طرح‌ها را به قله‌ی قیمتی موردنظر خود می‌رسانند.

اما دلیل فریب‌خوردن کاربران ارزهای دیجیتال در طرح‌های پامپ و دامپ چیست؟ مجریان پامپ و دامپ از این واقعیت نهایت استفاده را می‌کنند که ارزهای دیجیتال، پتانسیل زیادی برای رشدهای ناگهانی داشته و معامله‌گران، همواره مترصد ظهور ارز بعدی با رشد معجزه‌آسا هستند. قیمت بیت‌کوین، طی مدت کمتر از ۱۵ سال، ده‌ها هزار برابر شده است. بعداز‌آن نیز شاهد رشد قیمت اتریوم و آلت‌کوین‌های بسیاری بوده‌ایم. آخرین ارز دیجیتال با رشد برق‌آسا نیز شیبااینو بود که طی دو سال، بسیاری را میلیونر کرد.

یکی از مهم‌ترین جاهایی که شاهد اجرای پامپ و دامپ هستیم، طرح‌های عرضه‌ی اولیه توکن یا ICO‌ ها هستند. صاحبان چنین پروژه‌هایی، لزوما در این کلاه‌برداری زیرکانه دست ندارند؛ اما به دلیل آمادگی بازار برای خرید این دارایی‌ها، احتمال ورود گروه‌های پامپ و دامپ در آن‌ها بیشتر است. با‌این‌حال، این موضوع به این معنی نیست که ارزهای دیجیتال شناخته‌شده از این طرح‌ها در امان هستند. تنها کافی‌است که شروط ذکرشده درمورد قیمت، مارکت‌کپ، حجم معاملات یک ارز صادق باشند.

آیا پامپ و دامپ غیرقانونی است؟

قوانین ناظر بر فعالیت‌های پامپ و دامپ به بازاری بستگی دارد که طرح در آن اجرا می‌شود. در بازارهای متمرکز مانند کالا و سهام، این طرح‌ها غیرقانونی بوده و به‌نوعی اخلال در نظم اقتصادی محسوب می‌شوند. فدرال رزور آمریکا قوانین سخت‌گیرانه‌ای درخصوص این طرح‌ها وضع کرده است. اجرای این قوانین پیش از هرچیز، وابسته به شناخته‌شدن دارایی موردنظر به‌عنوان یک اوراق بهادار یا ابزار مالی قابل دادوستد و تاییدشده توسط این سازمان است.

به‌این‌ترتیب مشخص است که پامپ و دامپ در بازار ارزهای دیجیتال به‌عنوان یک بازار غیرمتمرکز که مستقل از نظارت دولت‌ها فعالیت می‌کند، غیرقانونی نیست. به‌ویژه اینکه مجریان این طرح‌ها، اهداف خود را با انتشار کدها یا ویروس‌های مخرب اجرایی نمی‌کنند. بااین‌حال صرافی‌های متمرکز یا CEX‌ معمولا نظارت و قوانین داخلی سخت‌گیرانه‌تری ‌نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز یا DEX یا پلتفرم‌های DeFi در این زمینه دارند.

در آینده انتظار می‌رود که دولت‌ها هرچه بیشتر نسبت به پذیرش قانونی ارزهای دیجیتال اقدام کنند. هم‌اکنون نیز دولت‌هایی مانند السالوادور، پاراگوئه، آلمان و انگلیس، بسیاری از ارزهای دیجیتال را به‌عنوان ارزهای رایج پذیرفته و برای آن‌ها قوانینی وضع کرده‌اند. بنابراین انتظار می‌رود در سال‌های آینده، شاهد هرچه وضع قوانین پیش‌گیرانه و قضایی درباره‌ی طرح‌های پامپ و دامپ در صنعت ارزهای دیجیتال نیز باشیم.

سه راهکار تشخیص پامپ و دامپ

تبلیغات توکن‌ها و کوین‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال معمول و حتی ضروری است. اما چطور می‌توان تبلیغات سالم را از تبلیغات ناسالم با هدف پامپ و دامپ تشخیص داد؟ مهم‌ترین راه‌کارها برای در امان ماندن از این طرح‌های کلاه‌برداری را در ادامه بررسی می‌کنیم. با شناسایی درست این طرح‌ها و اقدام به‌موقع بر اساس طرح‌های درحال‌اجرا، می‌توان بدون ضرر، از آ‌ن‌ها سود نیز برد.

اطلاعات مبهم در مورد پروژه

بررسی اطلاعات موجود در مورد پروژه‌ای که درباره‌ی آن تبلیغات زیادی انجام می‌شود، اصلی‌ترین راه‌کار اجتناب از ورود به طرح‌های پامپ و دامپ است. توکن‌هایی با صاحبان نامشخص یا نه‌چندان شناخته‌شده با وایت‌پیپرهای مبهم و کوتاه، بهترین فرصت را برای اجرای پامپ و دامپ فراهم می‌کنند. همچنین لازم است بررسی کنید که شرکت توزیع‌کننده‌ی توکن و صاحب آن، عملیات تجاری واقعی داشته باشند.

تبلیغات بیش از حد و غیراصولی

اگر در مورد توکنی تبلیغات یک‌باره و بیش‌ازحد دریافت می‌کنید، باید احتمال دهید که یک طرح پامپ و دامپ روی آن در حال اجراست. تبلیغات باید بر مبنای واقعیاتی مانند تغییرات مثبت در شبکه، وعده‌های صاحبان پروژه و تحلیل‌های تکنیکال باشند. همچنین تبلیغات هرزنامه‌ای با ادبیات غیرحرفه‌ای و به‌شدت تبلیغاتی و اغراق‌آمیز را نیز به‌عنوان زنگ خطری برای طرح‌های پامپ و دامپ قلمداد کنید.

وعده سوده بالا و افزایش ناگهانی حجم معاملات

اگر در تبلیغات یک توکن یا کوین، وعده‌ی سود یا ROI بسیار بالا داده شود باید نسبت به آن بیشتر مشکوک بود. این پروژه‌ها را به خصوص در پلتفرم‌های دیفای می‌بینیم. همچنین افزایش ناگهانی حجم معاملات برای یک ارز دیجیتال کم‌ارزش و کوچک، بدون پیروی از الگوهای سابق و بدون حضور سرمایه‌گذاران یا حداقل آدرس کیف پول نهنگ‌های شناخته‌شده نیز می‌تواند نشانه‌ای از یک پامپ و دامپ در حال اجرا باشد.

سخن آخر درباره پامپ و دامپ

بازار ارزهای دیجیتال، بستری مستعد برای اجرای طرح‌های کلاه‌برداری است که لزوما غیرقانونی محسوب نمی‌شوند. یکی از این طرح ها، پامپ و دامپ است که سازوکار آن را در این مقاله شرح دادیم. برای پرهیز از ضرر در چنین طرح‌هایی، لازم است که احساسات خود هنگام سرمایه‌گذاری را کنترل کرده و به روش‌های مدیریت ریسک و سرمایه آگاهی داشته باشید. لازم است هر تصمیم به خرید یا فروش، با تحلیل تکنیکال، بررسی احساسات بازار و نظرات افراد تاثیرگذار در این صنعت همراه باشد.