چگونه حضانت فرزند از پدر و مادر گرفته می شود

با توجه به قانون مدنی، حمایت از کودکان و مراقبت از آنها یکی از مهم ترین تکالیف والدین نسبت به فرزندان است. این تکالیف تحت عنوان “حق و تکلیف حضانت” در نظام حقوقی قرار دارند و شامل مواردی از قبیل حضانت والدین قبل از طلاق، حضانت فرزندان پس از طلاق، حضانت در صورت فوت یکی از والدین و تنظیم برنامه ملاقات با فرزندان می شوند.

اما گاهی وجود یک عامل خاص باعث می شود حق حضانت پدر یا مادر به طور موقت متوقف شود. به عبارت دیگر، تا زمانی که این عامل وجود دارد، حق حضانت را نمی توان به فرد دیگر واگذار کرد. اما پس از برطرف شدن آن عامل، وضعیت به حالت عادی برمی گردد و اجرای حق حضانت از سر گرفته می شود. این عامل را به عنوان مانعی در اجرای حق حضانت می توان نامید.

موانع حضانت یعنی چه

زمانی که در مورد موانع حضانت صحبت می شود، اشاره به شرایطی دارد که در صورت بروز آنها، حق حضانت از یکی از والدین سلب می شود و به والدین دیگر واگذار می شود. این موانع می توانند شامل عدم مواظبت از کودک، عدم انجام وظایف حضانتی، و بروز خلل در شرایط حضانت باشند. ماده ۱۱۷۵ قانون مدنی می گوید: “طفل را نمی توان از پدر یا مادری که حضانت با اوست گرفت، مگر در صورت وجود علت قانونی.” بنابراین، با بروز یکی از موانع حضانت، حق حضانت از والدین دارنده اولویت سلب می شود و به والدین دیگر واگذار می شود. در صورت فوت یا عدم صلاحیت والدین، قواعد واگذاری حضانت طبق مقررات قانونی اعمال می شود. در کتب فقهی، بیشتر درباره موانع حضانت مادر صحبت می شود، اما مواردی که منجر به مانعی در اجرای حق حضانت می شوند، بین پدر و مادر مشترک است و هر دو والدین را شامل می شود، به جز در مورد ازدواج مجدد مادر پس از طلاق.

انحطاط اخلاقی

یکی از موانع حضانت بر اساس فقه، فسق یا انحطاط اخلاقی والدین است. ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی می فرماید: “هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.”

در این ماده، نیز مصادیقی از انحطاط اخلاقی والدین آورده شده است. این مصادیق عبارتند از:

• اعتیاد زیان آور به الکل، مواد مخدر و قمار.

• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا.

• ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.

• سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق.

• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

به علاوه، بر اساس این ماده، می توان موانع دیگری را برای حضانت ذکر کرد که عبارتند از امتناع حضانت کننده از انجام تکالیف قانونی خود، ناتوانی در نگهداری کودک تحت حضانت و بیماری مسری والدین که بیم سرایت آن به فرزند وجود داشته باشد و به این لحاظ، صحت جسمی کودک به خطر بیفتد.

ازدواج مجدد مادر

به نقل از یک وکیل به این صورت بیان کرده است که : بر اساس قانون مدنی، یکی از موانع اجرای حق حضانت که به طور خاص به مادر ارتباط دارد، ازدواج مجدد مادر است. به عبارت دیگر، در صورتی که مادر در حالی که حضانت کودک با او است، ازدواج مجددی را بپذیرد، حق حضانت قابل سلب شدن است. این مسئله در ماده ۱۱۷۹ قانون مدنی تعریف شده است. ماده مذکور می فرماید: “اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست، مبتلا به جنون شود یا به دیگری ازدواج کند، حق حضانت با پدر خواهد بود.”

بنابراین، در این شرایط، حق حضانت از مادر سلب شده و به پدر منتقل می شود. این ماده جزو موارد خاصی است که به طور ویژه درباره مادر صحبت می شود و در صورت اتمام نسبت میان مادر و پدر، حق حضانت به پدر واگذار خواهد شد.

کفر والدین

در قوانین حقوقی ایران، مسلمان بودن یا نبودن فرد، مانعی از حق حضانت نمی باشد و بر اساس قوانین عمومی حضانت، تصمیم گیری بر اساس مصلحت و بهترین منافع کودک صورت می گیرد. این مسئله در ماده ۱۱۹۲ قانون مدنی و اصل ۱۶۷ قانون اساسی تأیید شده است که حضانت باید با رعایت مصلحت و حقوق کودک انجام شود و دین و مذهب والدین، عامل مستقیم در این موضوع نیست.