اندام مصنوعی هوشمند، حرکت و احساس را به بدن برمی‌گرداند
اندام مصنوعی هوشمند، نوعی پروتز پیشرفته است که با سیستم عصبی انسان ارتباط برقرار می‌کند. برخلاف پروتزهای ساده، این اندام‌ها هم حرکت دارند و هم به لمس و فشار هم واکنش نشان می‌دهند.
بنابراین، شخص می‌تواند با فکر کردن، اندام را حرکت دهد و حتی گرما، سرما یا تماس را حس کند. خوشبختانه، تکنولوژی اندام‌های هوشمند در ایران هم توسعه پیدا کرده و ده‌ها بیمار به زندگی عادی برگشته‌اند. اما این اندام‌ها چگونه کار می‌کنند، چه چالش‌هایی دارند و چطور باید از این چالش‌ها عبور کرد؟
اندام مصنوعی هوشمند چگونه احساس و کنترل را برمی‌گرداند؟
اندام مصنوعی هوشمند با مغز و اعصاب کاربر ارتباط برقرار می‌کند. این ارتباط باعث می‌شود که «فرمان‌دهی» و «حس‌پذیری» تحت کنترل قرار بگیرند. بنابراین، دستگاهی که فقط حرکت می‌کرد، حالا می‌تواند احساس هم داشته باشد.
مراحل عملکرد این اندام‌ها عبارت‌اند از:
- مرحله اول؛ اتصال به عضلات یا اعصاب باقیمانده: الکترودهای مخصوص، به اعصاب یا عضلات باقیمانده در بدن متصل می‌شوند. این الکترودها سیگنال‌های مغزی را دریافت و رمزگشایی می‌کنند.
- مرحله دوم؛ ترجمه سیگنال‌های مغزی به حرکت: سیگنال‌های عصبی به‌صورت فرمان‌های قابل فهم برای موتورهای اندام تبدیل می‌شوند. این فرامین به حرکت دقیق دست، پا یا انگشتان مصنوعی کمک می‌کنند.
- مرحله سوم؛ بازخورد حسی از اندام به مغز: حسگرهای موجود در اندام‌های مصنوعی، فشار یا لمس را تشخیص می‌دهند. این داده‌ها به مغز برگردانده می‌شوند تا فرد، حس تماس را تجربه کند.
- مرحله آخر؛ یادگیری و هماهنگی با مغز: سیستم کنترل هوشمند، به‌مرور با سبک حرکت مغز سازگاری پیدا می‌کند. همچنین، این حرکات با تکرار، دقت و سرعت بالاتر می‌روند و عملکردشان بهتر می‌شود.
تکنولوژی ساخت اندام مصنوعی در ایران
کشور ما در سال‌های اخیر، پیشرفت چشمگیری در طراحی و تولید اندام‌های مصنوعی هوشمند داشته است. گروه‌های تخصصی در دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان موفق به تولید نمونه‌های دقیق و کاربردی اندام مصنوعی شده‌اند.
خبر خوب اینکه اندام‌های مصنوعی ساخت ایران، توان رقابت با نمونه‌های خارجی را دارند. علاوه بر این موارد، بسیاری از بیماران ایرانی با هزینه‌ای کمتر از مزایای آن بهره‌مند شده‌اند. همین حالا ده‌ها نفر در ایران با کمک این فناوری، دوباره راه می‌روند، می‌دوند و زندگی مستقلی را تجربه می‌کنند.
مهم‌ترین چالش‌های اندام مصنوعی هوشمند برای کاربران
با وجود مزایای فراوان، استفاده از اندام مصنوعی هوشمند همیشه ساده نیست. بعضی از کاربران با چالش‌های مختلفی روبه‌رو هستند؛ این چالش‌ها معمولاً از نظر فنی، روانی یا حتی مالی رخ می‌دهند. در ادامه با چند مورد از رایج‌ترین چالش‌ها آشنا می‌شوید:
۱. هزینه تقریباً بالا
یکی از بزرگ‌ترین موانع برای دسترسی به اندام مصنوعی هوشمند، هزینه بالای آن است. ساخت این پروتزها نیاز به فناوری پیشرفته و مواد خاص دارد که معمولاً گران هستند. بیمه‌ها هم معمولاً چنین هزینه‌هایی را پوشش نمی‌دهند. همین موضوع باعث می‌شود که خیلی از افراد از این فناوری محروم بمانند.
۲. نیاز به تطبیق فکری و روانی
کاربر باید اندام جدید را به‌عنوان بخشی از بدن خودش بپذیرد. این موضوع، زمان می‌برد و از نظر روانی برای بعضی از افراد دشوار است. تصور اینکه یک اندام مصنوعی حالا بخشی از بدن شده، برای همه آسان نیست. گاهی افراد به مشاوره روان‌شناسی نیاز دارند تا با تغییرات جدید کنار بیایند.
۳. نگهداری فنی و تعمیرات
اندام مصنوعی هوشمند، مثل هر دستگاه پیچیده‌ای، به نگهداری نیاز دارد. سنسورها، باتری‌ها و مدارهای الکترونیکی باید بررسی و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض شوند. در بعضی از مناطق، متخصص این اندام‌ها وجود ندارد؛ بنابراین، تعمیر و نگهداری به چالش بزرگی تبدیل می‌شود.
۴. نیاز به آموزش برای استفاده از اندام‌ها
این اندام‌ها به آموزش دقیق نیاز دارند. شخص باید یاد بگیرد که چطور با ذهن خود به اندام فرمان دهد یا با آن حرکت کند. آموزش نحوه استفاده معمولاً بین چند هفته یا حتی چند ماه طول می‌کشد. بدون آموزش، کارایی اندام به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.
۵. محدودیت در دسترسی به نسخه‌های پیشرفته
همه کاربران به مدل‌های جدید و به‌روز دسترسی ندارند. گاهی نسخه‌های اولیه یا ساده‌تری در دسترس هستند که امکانات محدودتری دارند. علاوه بر این مورد، به‌روزرسانی یا تعویض دستگاه هم همیشه ممکن نیست.
۶. باتری و طول عمر تجهیزات
اندام‌های هوشمند به شارژ مداوم نیاز دارند. اگر باتری تمام شود یا قطعه‌ای از کار بیفتد، عملکرد دستگاه متوقف می‌شود. این موضوع در موقعیت‌های حساس، مشکل‌ساز می‌شود و کاربر را به دردسر می‌اندازد؛ بنابراین، همیشه باید مراقب مصرف باتری و سلامت دستگاه باشد.
۷. وابستگی به پشتیبانی تخصصی
کاربران اندام مصنوعی هوشمند معمولاً نیازمند پشتیبانی مداوم از سوی تیم تخصصی هستند. این تیم شامل مهندسان، پزشکان و فیزیوتراپیست‌ها می‌شود. عدم دسترسی آسان به این تیم در بعضی از مناطق یا شهرهای کوچک، یک چالش مهم محسوب می‌شود. گاهی یک تنظیم نرم‌افزاری ساده هم به حضور متخصص نیاز دارد.
۸. مشکلات در سازگاری با محیط
بعضی از اندام‌های هوشمند، در محیط‌های خاص مثل گرمای شدید، رطوبت بالا یا گردوغبار عملکرد مطلوبی ندارند. در نتیجه، بعضی از افراد در مشاغل خاص یا فعالیت‌های روزمره با چالش مواجه می‌شوند. به‌عنوان مثال، کشاورزان یا کارگر ساختمانی به دلیل شرایط کاریشان معمولاً با محدودیت و چالش روبه‌رو هستند.
راهکارهایی برای عبور از چالش‌های اندام مصنوعی
هر چالشی، راه‌حل دارد. چالش‌های اندام مصنوعی هوشمند را می‌توان با روش‌های اصولی و مناسب، مدیریت کرد. از جمله راهکارهای مؤثر برای عبور از چالش‌های اندام مصنوعی عبارت‌اند از:
- آموزش مستمر و تخصصی: کاربران با شرکت در جلسات آموزش تخصصی، سریع‌تر با اندام جدید سازگار می‌شوند. این آموزش‌ها نحوه استفاده درست، مراقبت و پاسخ به خطاهای رایج را پوشش می‌دهند.
- ارائه مشاوره‌های روان‌شناسی: گفت‌وگو با مشاور باعث کاهش اضطراب و نگرانی کاربران می‌شود. پذیرش اندام جدید از نظر ذهنی، نقش مهمی در استفاده از آن دارد.
- آگاه‌سازی اجتماعی و فرهنگی: آموزش جامعه درباره مزایا و عملکرد اندام‌های مصنوعی، نوع نگاه افراد را تغییر می‌دهد. وقتی مردم بیشتر درباره اندام مصنوعی بدانند، کمتر قضاوت می‌کنند.
- حمایت بیمه و نهادهای اجتماعی: اگر بیمه‌ها بخشی از هزینه‌های اندام مصنوعی را تقبل کنند، دسترسی برای همه افراد فراهم می‌شود. همچنین، نهادهای حمایتی می‌توانند یارانه یا کمک‌هزینه‌هایی را برای افراد کم‌درآمد در نظر بگیرند.
وقتی تکنولوژی، «انسان بودن» را کامل‌تر می‌کند
بعضی از افراد، اندام مصنوعی هوشمند را فقط یک قطعه فلز و سیم می‌دانند. در صورتی که انسان با کمک این فناوری، دوباره راه می‌رود، لمس می‌کند و به زندگی نرمال برمی‌گردد. با توسعه اندام‌های مصنوعی و تکنولوژی، آینده روشنی در راه است؛ چرا شما سهمی از این آینده روشن نداشته باشید؟
