علائم و درمان مسمومیت کبد ناشی از سموم و داروها با مراجعه به دکتر گوارش
به نقل از «wjgnet» هپاتیت سمی (Toxic hepatitis) یا کبد مسموم بیماری التهاب کبد در واکنش به مصرف مواد خاصی مثل الکل، مواد شیمیایی، دارو یا مکمل‌های غذایی ایجاد می‌شود. در برخی افراد، مسمومیت کبدی طی چند ساعت یا چند روز پس از مصرف ماده سمی روی می‌دهد. در برخی هم ممکن است چند ماهی طول بکشد تا علائم و نشانه‌های سمیت کبدی پدیدار شوند، البته نشانه‌های مسموم شدن کبد پس از قطع مصرف ماده سمی برطرف می‌شوند، اما هپاتیت سمی باعث آسیب دائمی، آسیب به بافت کبد، سیروز کبدی و در مواردی هم نارسایی کبد و نهایتاً مرگ می‌شود.
علائم مسمومیت کبدی اغلب با توقف مواجهه با سم از بین می‌روند. این بیماری می‌تواند به طور دائم به کبد آسیب برساند و منجر به زخم غیرقابل برگشت بافت کبد (سیروز) و در برخی موارد منجر به نارسایی کبدی شود که می‌تواند تهدید کننده زندگی فرد نیز باشد.
مسمومیت کبد ناشی از سموم و داروها چه علائمی دارد؟
اشکال خفیف مسمومیت کبدی ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند و فقط با آزمایش خون قابل تشخیص باشد. بااین‌حال هنگامی که علائم و نشانه‌های مسمومیت کبدی رخ می دهد، ممکن است با موارد زیر روبه‌رو شوید:
- زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)
- خارش
- درد شکم در سمت راست بالای شکم
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- کهیر
- تب
- کاهش وزن
- ادرار تیره رنگ
علل ابتلا به مسمومیت کبدی
مسمومیت کبدی زمانی رخ می‌دهد که کبد شما به دلیل قرار گرفتن در معرض یک ماده سمی دچار التهاب شود. مسمومیت کبدی نیز ممکن است در صورت مصرف بیش از حد از یک نسخه یا داروهای بدون نسخه ایجاد شود.
کبد به طور معمول اکثر داروها و مواد شیمیایی را از جریان خون شما حذف و تجزیه می‌کند. تجزیه سموم باعث ایجاد مواد جانبی می‌شود که می تواند به کبد آسیب برساند. اگرچه کبد ظرفیت زیادی برای بازسازی دارد، اما قرار گرفتن مداوم در معرض مواد سمی می‌تواند آسیب جدی و گاه غیرقابل برگشتی ایجاد کند.
مسمومیت کبدی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- مصرف الکل: نوشیدن زیاد الکل در طی سالیان متمادی می‌تواند منجر به مسمومیت الکلی شود. التهاب در کبد ناشی از الکل، که می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
- مسکن‌های بدون نسخه: مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول، سایرین)، آسپرین، ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران) و ناپروکسن (Aleve، دیگران) می‌توانند به کبد شما آسیب بزنند، به خصوص اگر مکرراً مصرف شوند یا همراه با الکل باشند.
- داروهای تجویزی: مصرف برخی از داروها با آسیب جدی کبد همراه هستند. این داروها عبارتند از داروهای استاتین مورد استفاده برای درمان کلسترول بالا، داروی ترکیبی آموکسی سیلین-کلاوولانات (Augmentin)، فنی توئین (Dilantin، Phenytek)، آزاتیوپرین (Azasan، Imuran)، نیاسین (Niaspan)، کتوکونازول، داروهای ضد ویروسی خاص و استروئیدهای آنابولیک.
- گیاهان و مکمل‌ها: برخی از گیاهانی که برای کبد خطرناک هستند عبارتند از آلوئه ورا، کوهوش سیاه، کاسکارا، چاپارال، کامفری، کاوا و افدرا. بسیاری دیگر وجود دارد. اگر کودکان مکمل‌های ویتامین را با آب نبات اشتباه بگیرند و دوزهای زیادی از آن را مصرف کنند، ممکن است دچار آسیب کبدی شوند.
- مواد شیمیایی صنعتی: مواد شیمیایی که ممکن است در حین کار در معرض آن‌ها قرار بگیرید می‌توانند باعث مسمومیت کبد شوند. مواد شیمیایی رایجی که می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند عبارتند از حلال خشک شوینده کربن تتراکلرید، ماده ای به نام وینیل کلرید (که در ساخت پلاستیک استفاده می‌شود.)، علف کش پاراکوات و گروهی از مواد شیمیایی صنعتی به نام بی فنیل های پلی کلر.
عوارض مسمومیت کبد چیست؟
التهاب ناشی از هپاتیت سمی باعث آسیب رسیدن به کبد و ایجاد زخم در بافت کبد می‌شود. زخمی که به آن سیروز کبدی می‌گویند به مرور زمان کار کبد را سخت‌تر می‌کند و نمی‌تواند عملکردش را درست انجام دهد. در نهایت، سیروز کبدی به نارسایی کبد ختم می‌شود. تنها راه درمان نارسایی کبدی مزمن ناشی از عوارض مسمومیت کبد، پیوند کبد است.
هپاتیت سمی چیست؟
مصرف داروها و مواد شیمیایی یا زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی از علل اصلی ایجاد هپاتیت سمی یا همان التهاب و تورم کبد به شمار می‌آیند. مصرف خودسرانه داروها بدون تجویز پزشک یا حتی برخی داروهای نسخه‌ای که ریسک آسیب کبدی دارند، احتمال ابتلا به هپاتیت سمی را افزایش می‌دهد. به خصوص اگر داروها با هم یا بیشتر از دوز مجاز مصرف شوند.
ابتلا به دیگر انواع بیماری های کبدی یا اختلال کبدی جدی مثل سیروز یا بیماری کبد چرب غیرالکلی باعث می‌شود که کبد نسبت به تأثیرات سم‌ها (توکسین‌ها) حساس‌تر شود. عفونت مزمن ناشی از ویروس هپاتیت مثل هپاتیت بی یا هپاتیت سی، کبد را آسیب‌پذیرتر می‌کند. افزایش سن نیز روند تجزیه مواد مضر در کبد را کند می‌کند و این مساوی است با طولانی‌تر ماندن مواد سمی در بدن.
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به مسمومیت کبدی را افزایش دهند عبارتند از:
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه یا داروهای تجویزی خاص: مصرف دارو یا مسکن‌های بدون نسخه که خطر آسیب کبدی را به همراه دارد، خطر ابتلا به مسمومیت کبدی را نیز افزایش می‌دهد. این موضوع به ویژه در صورت مصرف چندین دارو یا مصرف بیش از دوز توصیه شده دارو صادق است.
- ابتلا به بیماری کبدی: داشتن یک اختلال جدی کبدی مانند سیروز یا بیماری کبد چرب غیرالکلی، شما را نسبت به اثرات سموم بسیار مستعد می‌کند.
- افزایش سن: با افزایش سن، کبد مواد مضر را کندتر تجزیه می‌کند. این بدان معنی است که سموم و سایر مود مضر مدت بیشتری در بدن باقی می‌مانند.
- مصرف الکل: نوشیدن الکل در حین مصرف داروها یا مکمل‌های گیاهی خاص خطر مسمومیت را افزایش می‌دهد.
- جنسیت: به نظر میرسد زنان برخی از سموم را کندتر از مردان متابولیزه می‌کنند. کبد زنان برای مدت طولانی‌تری در معرض غلظت بالای مواد مضر خون قرار می‌گیرد که این موضوع خطر ابتلا به مسمومیت کبدی را افزایش می‌دهد.
- وراثت: جهش‌های ژنتیکی خاصی که بر تولید و عملکرد آنزیم‌های کبدی که سموم را تجزیه می‌کنند تأثیر می‌گذارد، ممکن است افراد را مستعد ابتلا به مسمومیت کبدی کند.
- کار با سموم صنعتی: کار با برخی مواد شیمیایی صنعتی بدن افراد را در معرض خطر ابتلا به مسمومیت کبدی قرار می‌دهد.
مسمومیت کبدی چگونه درمان می‌شود؟
موثرترین درمان برای مسمومیت کبدی، اجتناب از قرار گرفتن بیشتر در معرض مواد شیمیایی یا دارویی است که باعث آن شده است. بنابراین توصیه می‌شود که مصرف هر گونه دارو، ویتامین، مواد معدنی یا مکمل‌های غذایی که باعث مسمومیت کبدی می‌شوند را متوقف کنید.
از قرار گرفتن در محل کار در معرض حلال ها یا مواد شیمیایی مضر اجتناب کنید یا آن را محدود کنید. در صورت ابتلا به مسمومیت کبدی پس از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر، ممکن است مجبور شوید شغل خود را تغییر دهید. الکل ننوشید و از مواد مخدر استفاده نکنید. داروهای تجویزی یا بدون نسخه را نیز طبق دستور دکتر گوارش مصرف کرده و بیش از دوز توصیه شده استفاده نکنید.
چه زمانی باید به دکتر گوارش مراجعه کرد؟
اگر علائمی دارید که شما را نگران می کند، فوراً به دکتر گوارش مراجعه کنید. مصرف بیش از حد برخی داروها، مانند استامینوفن می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. علائم و نشانه‌های مصرف بیش از حد استامینوفن عبارتند از:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع و استفراغ
- درد بالای شکم
- کما
برای دریافت نوبت و مشاوره با بهترین دکترهای متخصص و فوق تخصص گوارش ایران در شهرهای مختلف به لینک های زیر مراجعه کنید:
بهترین دکترهای متخصص گوارش بندرعباس:
https://doctoreto.com/doctors/speciality/gastroenterologist/city/bandarabas
بهترین دکترهای متخصص گوارش اهواز:
https://doctoreto.com/doctors/speciality/gastroenterologist/city/ahvaz
بهترین دکترهای متخصص گوارش کرمان:
https://doctoreto.com/doctors/speciality/gastroenterologist/city/kerman
چشم انداز برای بیمار مبتلا به مسمومیت کبدی چیست؟
کبد این توانایی را دارد که با جایگزینی، سلول‌های کبدی آسیب دیده خود را التیام دهد. ممکن است چندین هفته یا چند ماه طول بکشد تا هر گونه بهبودی مشاهده شود اما بسیاری از بیماران بهبودی کامل پیدا می‌کنند. در موارد نادر، اگر آسیب کبدی شدید یا غیرقابل برگشت باشد، ممکن است بیمار نیاز به پیوند کبد نیز داشته باشد.
